24 mei 2024
Veldreis Turkije en Griekenland: “Vertel ons verhaal”
- Cultuurverschillen
- Begrip & inzicht
Als je bij Refugee Talent Hub werkt – en dat doe ik nu al zes jaar met veel plezier – verkeer je continu in verschillende ‘werelden’: die van werkgevers, die van nieuwkomers in Nederland, die van NGO’s en die van de bredere maatschappij. Maar daarbuiten is er nog een hele wereld. Een wereld die invloed heeft op ons werk, direct of indirect. Ik ging op veldreis om even afstand te nemen en uit te kunnen zoomen. En ik zoomde in op een context die ik vooral kende uit verhalen van collega’s en kandidaten.
De afgelopen twee weken reisde ik door Turkije en Griekenland. Ik sprak er met vluchtelingen, NGO’s, werkgevers en mensen die ik toevallig ontmoette. Ik wilde meer te weten komen over de reis die veel van de mensen die wij spreken bij Refugee Talent Hub hebben meegemaakt – letterlijk en figuurlijk. Een groot deel van hen komt uit of door Turkije, en reist dan via Griekenland verder Europa in. Dus ben ik naar Turkije geweest (Istanbul en de regio Hatay, vlakbij de Syrische grens) en naar Griekenland: Lesbos en Athene.
Morgen ben ik weer in Nederland. De reis heeft geleid tot twee aantekenboekjes vol indrukken, een hoofd vol ideeën en een lijf vol energie om weer vol aan de bak te gaan. Nog niet alles heeft een plek gekregen. Maar ik deel graag alvast wat eerste algemene indrukken.
De absurditeit van grenzen…
Grenzen zijn gekke dingen. Ik kom uit de Achterhoek; als je daar een afslag mist, zit je in Duitsland. En dan draai je weer om, geen punt.
Rami ervaart het iets anders. Ook Nour, Zeynab en een aantal van mijn eigen collega’s in Nederland hebben een ander beeld bij grenzen. Natuurlijk weet ik dat, ik ben niet gek en bovendien werk ik al jaren met mensen die grenzen niet gemakkelijk oversteken. De idiotie en zichtbaarheid ervan trof me, op de grens van Turkije en Syrië, in de door de aardbeving van februari 2023 getroffen regio Hatay.
Daar, in Hatay, leerde ik Rami kennen. Een vrolijke open man die werkt bij een lokale partner van Stichting Vluchteling. We kunnen het goed vinden. Rami woont in Antakya en werkt in Reyhanli – dat is zo’n 45km, dus ongeveer de afstand Amsterdam - Utrecht. Dagelijks rijdt hij op en neer, vlak langs het hek op de Turks-Syrische grens. Hij ziet Syrië liggen, je kijkt vanaf de weg uit op een berg met een Syrisch dorp. Zijn ouders wonen in Syrië, vlakbij, maar hij kan er niet heen.
Dat hek ... Het lijkt een simpel hekwerkje waarvan je toch moeilijk kunt geloven dat het over de hele lengte zo goed in elkaar zit dat je er echt niet doorheen kunt. Maar dat is het zeker wel, bezweren mij de mensen die het kunnen weten. Ik zie er maar een paar kilometer van en bedenk dat er dus wereldwijd duizenden kilometers van dit soort hekwerk is, alleen in Europa al 1800km. Je weet het wel, natuurlijk weet je het. Geopolitiek enzo. Maar als je het ziet – écht ziet – en even stilstaat bij de lengte ervan, slaat de absurditeit je om de oren.
… en de macht van het paspoort
En dat is dan nog niet eens de Europese grens. Die grens passeer ik een paar dagen later. De oversteek met de ferry van Ayvalik in Turkije naar het Griekse eiland Lesbos is een prettig toeristisch boottochtje. (Voor het beeld: Lesbos en Turkije liggen zo dichtbij elkaar, dat de telefoon provider Odido mij op Lesbos meerdere keren per dag bericht dat ik mij in Turkije bevind.)
De boottocht was ongeveer net zo lang en net zo comfortabel als de boot naar Schiermonnikoog bij mooi weer. Zonnebril op, koffie erbij, mooi uitzicht… Voor mij, met mijn Nederlandse paspoort. Dat was het zeker niet voor mijn collega Salar, jaren geleden.
Op Lesbos ging ik op zoek naar het strandje waar Salar in 2015 aankwam. Op een volgepropt bootje en een wilde zee – geen vergelijk met mijn relaxte Schiermonnikoogervaring. Op basis van de foto’s van Salar was het strandje makkelijk te vinden. Voor mij een van de vele kiezelstrandjes van Lesbos. Voor hem de plek waar de vrijheid begon na een lange reis vanuit Iran via Turkije en een doodenge oversteek naar Griekenland.
De wereld van Wilders…
Intussen heb ik het Nederlandse nieuws min of meer gevolgd. Joost Klein wordt gediskwalificeerd, er is wateroverlast in Limburg en het rechtse kabinet lijkt er toch echt te gaan komen. Misschien komt het doordat ik wat verder van huis ben, maar de paragraaf over asiel en migratie leest als fictie. Asielcrisis, gedwongen uitzetting, gezinshereniging beperken, de spreidingswet intrekken. Het mensbeeld dat hieruit oprijst verschilt zo totaal van het mijne. Ik zie in Nederland en ook hier in Turkije en Griekenland mensen met talenten, dromen, ambities. Mensen die ergens anders geboren zijn, maar verder niet zo gek veel verschillen van mij, mijn gezin, mijn buren, mijn vrienden. Dit hoofdlijnenakkoord ademt alles waar ik niet voor sta en wil staan.
… en die van Dr. Khaled, Lana, Larissa, Dimitrios, Younous
Mensen vluchten niet voor niks. Iemand die huis en haard, familie en vrienden verlaat, heeft daar goede redenen voor. En als je dan vlucht, wil je mensen tegenkomen als Hasret die in Turkije met United Work strijdt voor legaal werk voor vluchtelingen. Dr. Khaled en Lana die met hun club INSAN fantastisch werk doen in Reyhanli en Antakya. Die mensen praktische steun bieden als alles is weggevallen na een aardbeving, een eerste zetje richting eigen ondernemerschap bieden. En als je als vrouw alleen op de vlucht bent, wil je Larissa tegenkomen, en de rest van het team van Because We Carry op Lesbos, die je zien en weten wat je nodig hebt: een buggy voor je kind en wat aandacht voor elkaar. En je wilt aanpakkers met visie tegenkomen, zoals Dimitrios en Younous – de manager van het vluchtelingenkamp op Lesbos en de directeur van Greek Forum of Refugees. Mannen die zich niet neerleggen bij het deprimerende klimaat rondom vluchtelingen en migratie, niet meegaan in het narratief van de vluchteling als zondebok voor alle problemen, maar stug rammelen aan wat niet klopt en opbouwen wat opgebouwd moet worden. Mooi is dat!
"Amplify my voice"
Eén vraag heb ik veel gesteld in alle gesprekken. Die vraag was niet vooraf bedacht, maar ik bleek er niet omheen te kunnen. Want ik sprak met veel mensen die op het eerste gezicht wel wat beters te doen hadden dan hun tijd met mij door te brengen. Ik vroeg: “Waarom praat je met mij, waarom maak je tijd voor mij vrij, waarom doe je dit?” Het meest gehoorde antwoord: “Er is zoveel van ons wat niet gezien wordt in jouw land. Laat zien wat er gebeurt. Vertel ons verhaal. Amplify my voice.”
Ik weet nog niet hoe, daar ga ik nog over nadenken. Maar dat ik dat ga doen – hun verhaal vertellen – dat is zeker. Wordt vervolgd.
