Expats en vluchtelingen zijn beide groepen die hun land van herkomst verlaten om een nieuw bestaan op te bouwen in een ander land, tijdelijk of permanent. Toch worden ze vaak verschillend bekeken in de samenleving, ziet collega Batsheba White.

In deel 1 van dit blog zetten we de verschillen en overeenkomsten van expats en vluchtelingen naast elkaar. Daarvoor is het belangrijk eerst stil te staan bij de betekenis van beide begrippen.

Definities

De term expat kent geen universele of juridische definitie. In Nederlandse regelingen, voornamelijk op fiscaal gebied, wordt vaak hiermee bedoeld: een (hoogopgeleide) werknemer die tijdelijk in Nederland verblijft, afkomstig is van buiten de grensregio, en door of voor een buitenlandse werkgever is uitgezonden. In het Van Dale woordenboek wordt expat algemener omschreven, namelijk: iemand die voor zijn werk tijdelijk in het buitenland woont. In dit stuk hanteren we deze bredere beschrijving.

De term vluchteling daarentegen heeft wel een internationaal erkende juridische betekenis. Volgens het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties (1951) is een vluchteling iemand die een gegronde vrees heeft voor vervolging wegens ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde sociale groep, en die geen bescherming geniet van het land van herkomst.

De belangrijkste verschillen

Hoewel beide groepen zich verplaatsen over landsgrenzen, zijn er duidelijke verschillen op enkele punten, namelijk: reden vertrek, positie bij aankomst in Nederland, juridische status, mogelijkheid terugkeer land herkomst en de rol van werkgever/overheid.

• Reden vertrek: expats verlaten hun land vrijwillig, meestal voor werk of een betere levensstijl. Vluchtelingen verlaten hun land omdat het daar onveilig is, bijvoorbeeld door oorlog, vervolging, geweld of onderdrukking. Vluchtelingen hebben geen andere keuze dan hun land te verlaten op zoek naar bescherming.
  
  
• Aankomst in Nederland: expats hebben meestal al vooraf een werkplek, huisvesting en inkomen geregeld via een werkgever. Via hun werk bouwen ze relatief snel een sociaal en professioneel netwerk op. Bij vluchtelingen start de (langdurige) asielprocedure bij aankomst. Ze beginnen vaak met weinig tot geen middelen aan een langdurige asielprocedure. De overheid is verantwoordelijk voor hun opvang. Ze wonen tussen andere vluchtelingen in een asielzoekerscentrum.
  
  
• Juridische Status: expats verblijven op basis van een visum of verblijfsvergunning voor werk. Zij mogen direct werken. Vluchtelingen moeten een asielprocedure doorlopen om verblijfsrecht te verkrijgen. Pas zes maanden na de start van hun procedure mogen zij betaald werken. 
  
  
• Terugkeer land herkomst: expats hebben in principe de vrijheid om terug te keren naar het land van herkomst. Voor vluchtelingen is terugkeer veelal geen optie vanwege het aanhoudende gevaar.
  
  
• Rol werkgever/overheid: expats worden vaak ondersteund door hun werkgever bij praktische zaken zoals huisvesting en administratie. Van hen wordt over het algemeen niet verwacht dat ze Nederlands leren spreken. Vluchtelingen zijn afhankelijk van overheidsinstanties en maatschappelijke organisaties. Na toekenning van een verblijfsvergunning zijn zij verplicht tot deelname aan het integratieproces, inclusief taal- en participatiecursussen. Woningtoewijzing gebeurt door de overheid, zonder keuzemogelijkheid over locatie.